سیاه دانه و تاثیر آن بر سلامتی بدن

آخرین بروز رسانی 31 فروردین 1399 توسط تیم تحریریه گیاهینه

سیاه دانه و تاثیر آن بر سیستم سلامتی بدن

سیاه دانه یا همان دانه‌های سیاه رنگ معجزه‌گر از قرن‌ها به علت تاثیرات فوق العاده‌ای که مصرف آن‌ها بر روی افزایش سلامتی افراد دارد، به عنوان یکی از موثرترین گیاهان دارویی شناخته شده است و بازار مصرف آن متقاضیان زیاد و همیشگی خود را دارا است.

مناطق کشت سیاه دانه و شکل ظاهری آن

معمولا مناطقی مانند جنوب غرب آسیا مرکز عمده کشت این گیاه به شمار می‌روند و عمده‌ترین منبع تولید این دانه‌های خوراکی را گیاهان گلدار بومی‌ جنوب غربی آسیا و مدیترانه تشکیل می‌دهند.

در صورت مهیا بودن شرایط کشت، این گیاه در سرتاسر هند، خاورمیانه و اروپا نیز می‌تواند رشد کند.

معمولا بوته این گیاه اندازه‌ای حدود 20 تا 30 سانتی متر دارد.

برگ‌های این گیاه ریز هستند و به صورت خطی رشد می‌کنند.

گل‌های این گیاه ظریف و معمولا به رنگ آبی و سفید کم رنگ هستند و هر گل آن بین پنج تا ده گلبرگ دارد.

موارد مصرف سیاه دانه

این دانه‌های خوراکی از زمان‌های دور و در مناطقی مانند هند، خاورمیانه و لهستان به عنوان ادویه و نگهدارنده مواد غذایی مصرف می‌شوند.

در بعضی از فرهنگ‌ها، از جمله در ایران، از دانه‌های سیاه این گیاه برای طعم دادن به محصولات نان استفاده می‌شود.

هم ‌چنین در برخی از مناطق این دانه‌های خوش طعم به عنوان بخشی از مخلوط ادویه‌جات در تهیه انواع ترشی‌جات استفاده می‌شوند و در بسیاری از دستور العمل‌های طبخ غذاهای بنگالی به عنوان یکی از به رسمیت شناخته شده‌ترین ادویه‌جات مورد استفاده بومیان به شمار می‌روند.

در کنار مصرف به عنوان طعم‌دهنده، از زمان‌های گذشته تا به امروز، افراد از این دانه‌ها برای درمان برخی از بیماری‌ها از جمله آسم، برونشیت و التهاب استفاده می‌کنند.

در حالی که تحقیقات در مورد تاثیرات مصرف این دانه‌های سیاه رنگ بر بهبود سلامتی محدود است، برخی از یافته‌های آزمایشگاهی و مطالعات انجام شده بر روی انسان‌ها و حیوانات نشان می‌دهند که این دانه‌ها ممکن است مزایایی مثل تقویت سیستم ایمنی و آنتی اکسیدانی را با خود به همراه داشته باشند.

خواص درمانی سیاه دانه

تا به امروز آزمایش‌های بالینی محدودی بر روی خواص درمانی این دانه‌های گیاهی انجام شده است.

با این حال، برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که این دانه به لطف دارا بودن تیموکینون، یک ماده فعال در عصاره آن، سرشار از خواص درمانی است.

این ماده که دارای خاصیت ضد التهابی، ضد درد، ضد فشار و ضد تورم است، تاثیرات مثبت زیادی به منظور معالجه و یا پیشگیری از ابتلا به بیماری‌هایی از قبیل آسم، فشار خون و برخی از انواع سرطان‌ها استفاده می‌شود.

آسم

براساس بررسی انجام شده در سال 2013 که پتانسیل درمانی این دانه‌های معجزه‌گر را مورد مطالعه قرار داده بود، نشان داده شد که مصرف عصاره این ماده به عنوان جوشانده تاثیر به ‌سزایی در کاهش و کنترل اثرات ناخوشایند بیماری آسم دارد.
به طور مشابه، یک مطالعه یک ماهه در سال 2011 به بررسی اثر این دانه‌های سیاه رنگ پرداخت.

در این آزمایش 66 زن و مرد که دچار علائمی مانند گرفتگی بینی، آبریزش و خارش بینی و عطسه بودند، بررسی شدند.

در این بررسی به آن‌ها توصیه شد که دمنوش این دانه‌ گیاهی را مصرف کنند و نتایج بررسی نشان داد که پس از دو هفته علائم بیماری در این افراد کاهش پیدا کرده است.

فشار خون بالا

سیاه دانه به طور گسترده‌ای دارای خواص ضد فشار خون است که به کاهش فشار خون کمک می‌کند.

یک مطالعه در سال 2013 نشان داد که روغن این دانه گیاهی به طور قابل توجهی فشار خون را در 70 فرد مبتلا به فشار خون بالا که در این آزمایش شرکت کرده بودند کاهش داده است.

با این حال، مطالعه جدیدی با هدف بررسی خواص بلند مدت و ارزیابی میزان توانایی کنترل فشار خون در اثر مصرف این گیاه در سال 2017 انجام شد.

نتایج این مطالعه نشان دادند که پس از تجویز عصاره این دانه گیاهی به صورت دو بار در روز و به مدت 4 هفته، فشار خون افراد شرکت کننده کاهش پیدا کرده است.

اما نکته قابل توجه این بود که میزان کاهش فشار خون به صورت چشم گیر و قابل توجهی نبوده است.

سرطان

در حالی که بیشتر تحقیقات در خصوص تاثیر مصرف این دانه‌های گیاهی سیاه رنگ جهت کنترل و درمان سرطان تاکنون بر روی حیوان‌ها متمرکز بوده است، یک بررسی در سال 2019 به بررسی تاثیر مصرف این دانه‌ها بر کنترل و درمان سرطان در انسان‌ها پرداخت.

نتایج این مطالعه بیان کرد که مصرف این دانه‌های سیاه رنگ بر روی سرعت تکثیر سلول‌های سرطانی در اعضای مختلف بدن مانند مثانه، گردن، رحم، پروستات و کلیه‌ها اثر منفی دارد و به انسان‌ها جهت مبارزه با سرطان کمک زیادی می‌کند.

مطالعات نشان می‌دهند که تیموکینون موجود در این دانه‌های معجزه‌گر از تکثیر سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند و حتی در برخی موارد سلول‌های سرطانی را نیز مهار خواهند کرد.

سایر بیماری‌ها و مشکلات سلامتی

برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف سیاه دانه ممکن است در درمان بیماری‌هایی از قبیل آلزایمر و کلسترول بالا تاثیرات فوق العاده‌ای داشته باشد.

البته این مطالعات به صورت محدود انجام شده‌اند و جهت اثبات اثر مصرف این دانه‌های گیاهی لازم است تا تحقیقات بیشتری در این زمینه صورت بگیرد.

در کنار موارد اشاره شده فرضیاتی مبتنی بر تاثیرات مثبت مصرف سیاه دانه در درمان بسیاری از بیماری‌ها وجود دارند.

برخی از محققین معتقدند که بیماری‌های زیادی را با مصرف این دانه‌های سیاه رنگ می‌توان کنترل کرد.

در ادامه نام برخی از این بیماری‌ها آورده شده است.

• التهاب
• میگرن
• روماتیسم مفصلی
• تب
• تشنج
• بهبود عملکرد ذهنی
• اگزما
• زخم معده
• سندرم متابولیک
• هپاتیت C
• تقویت سیستم ایمنی بدن
• سرفه کردن
• مشکلات گوارشی
• افزایش جریان شیر مادر
• اختلالات قاعدگی

نکته‌ای که وجود دارد این است که از آن‌جایی که مطالعات علمی حوزه سلامت هنوز اثرات مصرف این دانه‌های گیاهی را بر روی بیماری‌های مختلف به صورت رسمی تایید نکرده‌اند، لازم است تا افراد قبل از مصرف این دانه‌های سیاه رنگ با پزشک معالج خود مشورت کنند و از مصرف خود سرانه این دانه‌ها پرهیز کنند.

منابع
https://www.healthline.com/nutrition/kalonji-nigella-seeds
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3642442/
https://www.verywellhealth.com/nigella-sativa-89064