گیاه درمانی چیست +معرفی جامع و کامل لیست گیاهان دارویی عطاری و جایگاه آن در طب سنتی

آخرین بروز رسانی 3 دی 1402 توسط

منظور از گیاه درمانی چیست؟

قطعا نیاز به درمان از اولین دغدغه‌های بشر بوده‌است، بدین سبب در گذشته برخلاف امروز گیاهان دارویی نقش به سزایی در بهبود و درمان بیماری‌های افراد داشته‌اند‌. استفاده از گیاهان در روند درمان در ابتدا با آزمون و خطا صورت می‌گرفته‌است اما رفته رفته با افزایش دانش بشر راجع به آن‌ها و کسب تجربه‌های مختلف این امر صورتی علمی پیدا کرد، به طوری که کم‌کم گیاه درمانی شکلی تخصصی و حرفه ای به خود یافت. در واقع منظور از گیاه درمانی استفاده از عناصر گیاهی با توجه به مواد مؤثره و خواص آنها، جهت رفع علایم بیماری و بهبود بیمار است، به نوعی می‌توان گفت گیاه درمانی شکلی از دارو درمانی است که در آن به جای استفاده از داروهای سنتتیک شیمیایی از داروهایی با منشأ گیاهی استفاده می‌شود. در این روش درمانی درمانگر بیش‏تر با بیمارانی سروکار دارد که از عدم تعادل بین انسان و دنیاى گیاهى رنج میبرند.

رابطه بین طب سنتی و گیاه درمانی

در طب سنتی طبیب سعی دارد با استناد به نظریه‌ها،  فرهنگ، باورها و تجربه‌های بومی منطقه خود به رفع مشکل بیمار بپردازد که اغلب در این راه از گیاهان دارویی جهت مداوا استفاده می‌کند، بنابراین می‌توان گفت که رابطه تنگاتنگی بین طب سنتی و گیاه درمانی وجود دارد. دارو‌های گیاهی و درمان های سنتی، برای میلیون‌ها نفر در دنیا در دسترس‌ترین راه و حتی گاهی تنها منبع مراقبت های بهداشتی است، به همین علت سازمان بهداشت جهانی استفاده از رویکردهای طب سنتی در سیستم بهداشتی، درمانی کشورها را به شدت توصیه می‌کند. با این پیش فرض و با توجه به اهمیت موضوع  در ادامه مطلب شما را با گیاهان دارویی ایران و لیست گیاهان دارویی عطاری در ایران آشنا خواهیم کرد.

آشنایی با گیاهان دارویی ایران

گیاه دارویی، گیاهی است که یک یا بعضی از اندام‌‌های آن مانند ساقه، برگ، گل، ریشه و… دارای خواص دارویی باشد، با توجه به این تعریف حدود 30 هزار گونه گیاهی در جهان شناخته شده‌است که سهم ایران از این تعداد حدود 8 هزار گونه است. با در نظر گرفتن این آمار می‌توان گفت که کشور ما به تنهایی  از کل اروپا تنوع گیاهی بیشتری در این زمینه دارد. علت این امر آن است که کشور ما دارای ۱۱ اقلیم از 13 اقلیم دنیا است و از انرژی خورشیدی خوبی بهره می برد بنابراین بسیاری از گیاهان دارویی که در کشور رویش دارند کم آب بر و دارای اهمیت اقتصادی بالا هستند. در واقع این گیاهان جزو گنجینه‌های ژنتیکی_گیاهی کشور هستند که به عنوان ثروت ملی در بخش کشاورزی شناخته می‌شوند.  در اغلب استان‌های ایران چه در شمال چه در جنوب و چه در غرب و شرق کشور، با توجه به نوع بافت گیاهی و موقعیت جغرافیایی شهر یا استان مربوطه گیاهان دارویی خاصی رشد می‌کنند مثلا استان چهارمحال بختیاری به دلیل بافت کوهستانی و وجود دره‌های متعدد دارای انواع متنوعی از گیاهان دارویی است. از جمله آن‌ها می‌توان به کرفس کوهی، زرین گیاه، مورد، مخلصه، هواچوبه، چوک، سوداب، مرزنجوش، شاه تره، ریواس، بابونه، گل ختمی، شیرین بیان، گل‌محمدی، موسیر و … اشاره کرد.

در استان فارس نیز حدود 30 تا 40 گونه گیاهان دارویی تولید می‌شود که از جمله مهم‌ترین آن‌ها  آویشن باغی، آلوئورا، بادرنجبویه، مریم گلی، گل گاوزبان، اسطوخودوس، مورد، رزماری، شمعدانی عطری و … هستند. در این بین استان خراسان نیز در زمینه تولید و کشت گیاهان دارویی پیشتاز است. در این استان پهناور بیش از ۴۰۰ گونه گیاه دارویی رشد می‌کند. باریجه، زیره سبز، چریش، کنگر، کتان، کدو تخم کاغذی، خاکشیر، گشنیز، آنغزه، پنیرک، چای ترش، نعنا فلفلی و … به وفور در این استان رشد می‌کنند اما مهم‌ترین گیاه دارویی استان خراسان که هم جنبه درمانی و هم جنبه خوراکی دارد گیاه معروف زعفران است‌. این گیاه خوشرنگ، خوش‌عطر و پرطرفدار در اکثر نقاط ایران کشت می‌شود اما بیشترین میزان کشت این محصول متعلق به خراسان است به طوری که این استان به تنهایی ۹۰ درصد زعفران کل کشور را تولید می‌کند. استان بوشهر و هرمزگان در جنوب ایران نیز جزو مهم‌ترین قطب‌های تولید گیاهان دارویی ایران هستند. مریم نخودی، مورد، درمنه، جاشیر، گیاه مسواک،  مورخوش، حنا، صبر زرد، سپستان و … چند مورد از صدها گیاه دارویی است که در این خطه از ایران می‌روید.

شمال ایران نیز به دلیل بارش‌های فراوان و داشتن خاک حاصل‌خیز از نظر پوشش گیاهان دارویی بسیار غنی  است. گل گاوزبان، زولنگ، کاکنه، کوله خاس، آقطی سیاه، غافث، گل ساعتی، شاه تره، سنبل الطیب، گل پر، گل بنفشه و … جزو گیاهان دارویی معروف شمال کشور هستند.

لیست گیاهان دارویی عطاری در ایران

لیست گیاهان دارویی عطاری در ایران بسیار متنوع است بنابراین نام بردن از تمام آن‌ها در این مقال تقریبا غیرممکن است. ما در این مطلب تنها به مهم‌ترین و معروف‌ترین گیاهان دارویی عطاری‌ها اشاره خواهیم کرد.

• بومادران زرد: نیروبخش، محرک، عرق‌آور
• گل ختمی: ضد یبوست، ملین، متوقف‌کننده خون ریزی
• کنجک: درمان چاقی، کاهش کلسترول، ضد یبوست
• سنبل خطایی: درمان اختلالات گوارش و سیستم عصبی،  از بین برنده تب، عفونت و…
• بابا آدم: ادرارآور، کاهش‌دهنده قند خون، درمان گلودرد و سرماخوردگی
• شابیزک: آرام‌بخش و موثر برای زیبایی پوست
• زرشک: درمان بیماری‌های پوستی و گوارشی، کاهش فشارخون و …
• گل گاوزبون: درمان اختلالات گوارشی، تنفسی، قلبی و…
• گل همیشه بهار: درمان زخم و بیماری‌های پوستی
• فلفل: کاهش درد و تورم، مبارزه با ویروس‌ها و باکتری‌ها
• گیاه سنا: از بین برنده اختلالات کبد، روده و انگل‌ها، افزایش‌دهنده سیستم ایمنی
• خربزه گیاهی: ادرارآور، درمان سفلیس
• گیاه وتیور: جهت مراقبت‌های پوستی
• اسپند: ضد افسردگی، رفع بلغم
• گیاه نارنج: موثر در درمان حالت تهوع، یبوست و سوء‌هاضمه
• خار مریم: درمان سوء‌هاضمه، کاهش اشتها و …
• زالزالک: رفع مشکلات هاضمه و هضم غذا، موثر در عملکرد کلیه
• زردچوبه: تسکین درد مفاصل، تنظیم قاعدگی
• انگشتانه: درمان بیماری‌های قلبی
• سرخارگل: درمان عفونت و زخم‌ها، کاهش علائم مربوط به سرماخوردگی
• شاه تره: مفید برای چشم، رفع لک‌های پوستی، درمان مشکلات کلیه
• گل برفی: درمان بیماری آلزایمر، حاوی ماده گالانتامین
• گیاه شمعدانی: درمان درد دندان، التیام زخم
• سنجد تلخ: درمان مشکلات کبد، درمان اختلالات گوارشی
• یاسمن سفید: ضد عفونی‌کننده، ضد التهاب
• تیغ بلوط: درمان نارسایی کلیه، کاهش درد مفاصل
• برگ بو: التیام زخم، کاهش فشار خون
• اسطوخودوس: ضد عفونی‌کننده، درمان سلامت روان
• حنا: ضد درد، ضد باکتری
• کتان: ملین، کاهش درد مفاصل
• پنیرک: آرام‌بخش، ادرارآور
• بابونه: رفع بی‌خوابی، تنظیم دستگاه گوارش
• یونجه: کاهش کلسترول، درمان بیماری‌های کلیه
• سیاه دانه: کاهش فشار خون، درمان درد
• گل ساعتی: ضد افسردگی، رفع بدخوابی
• ماگنولیا: ضد التهاب، ضد تورم، آنتی اکسیدان
• هماور طبی، کاهش درد معده، کاهش التهاب
• زغال اخته آبی: درمان عفونت ادراری، آنتی اکسیدان
• کرنبری: رفع مشکلات معده، رفع اسهال
• سیزاب: درمان عفونت‌های گوش
• دارواش: درمان صرع و سردرد
• گل محمدی: محرک گوارش، ضد افسردگی، طعم‌دهنده
• کاسنی: تقویت‌کننده کبد و کلیه، کاهش فشارخون، رفع حرارت و عطش
• جیسینگ: تقویت‌کننده سیستم ایمنی، خواب‌آور، ضد باکتری، افزایش‌دهنده انرژی
• چهارتخمه: خلط‌آور، ضد سرفه
• سماق: تقویت‌کننده معده، اشتها‌آور
• شیرین بیان: خلط‌آور، ضد اسپاسم گوارشی
• هل: ضد التهاب، ضد استفراغ
• رازیانه: ضد نفخ، ضد اسپاسم گوارشی
• خاکشیر: اشتها‌آور، کاهش‌دهنده کلسترول، تقویت‌کننده معده

بارهنگ، گل بادبادک، بادرنجبویه، نعناع، گز روغنی، کراتوم، لوتوس، آب تره، گل مغربی، ریحان، مرزنگوش، خشخاش، گنه‌گنه، خاکستر زننده، شیرتیغک، دارچین، رزماری، گل میمون، ترشک، بید، مریم گلی، آقطی، صندل، مرزه، خرفه، خار مریم، مینای آبی، دانه قناری، میخک، قاصدک، آویشن، زبرینا، شبدر، شنبلیله، توسکای سفید، علف گندم، پنجه گربه، پونه، گزنه، سنبل الطیب، شاه پسند، مولین، سیزاب، بنفشه وحشی، پنج انگشت، زنجبیل، نهال گردو، تخم کتان، تخم گشنیز، سبوس برنج، زانیان، زیره، گل زفا،  تخم شربتی، اسفرزه، سرخارگل، گل جعفری، گل یاس، گلپر، کنجد، کندر، کلپوره، عناب، شقاقل، شوید، گل زعفران، ختمی، خردل، جوزهندی، ثعلب، بادیان رومی، اسپرزه، اسفناج، روغن کرچک، روغن نارگیل، روغن گلیسیرین، اورگانو، اکالیپتوس، آلوئه‌ورا، علف هفت بند، باریجه، پودر پیاز، قهوه، تمبر ه‍ندی، اترج، بهارنارنج، خارخاسک، کنگر، شاطره، نسترن، گلاب و… صدها گیاه دیگری هستند که در لیست گیاهان دارویی عطاری‌ها قرار دارند که شما می‌توانید بدون اتلاف وقت و به راحتی با مراجعه به سایت معتبر گیاهینه برای خرید گیاهان دارویی و خرید ادویه‌جاتی همچون خرید زردچوبه ، خرید دارچین ، خرید پودر نارگیل و … با بالاترین کیفیت و مرغوبیت به صورت آنلاین اقدام کنید.